به نقل از «آنا»

نقاره‌زنی، نوای دلنشین حرم امام رضا (ع)

تاریخ انتشار: ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۶۹۸۷۱

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، نقاره‌خانه یکی از دوست‌داشتنی‌ترین مکان‌هایی است که دیدن و شنیدن نوایی که از آن در صحن رضوی به گوش می‌رسد، برای هر زائری شیرین و دلچسب است، تا جایی که بسیاری از زائران زمان رفتنشان به زیارت امام رضا (ع) را با زمان نقاره‌نوازی هماهنگ می‌کنند. اما ما چقدر اطلاعات در رابطه با ساز‌های مورد استفاده در نقاره‌خانه داریم؟ تاریخچه این سنت به چه زمانی برمی‌گردد و چطور نقاره و کرنا، به یکی از نماد‌های اصلی مشهد مقدس تبدیل شدند؟ در این گزارش سعی داریم به این سوالات ساده، اما مهم پاسخ دهیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

** شیپور‌های بزرگ نقاره نیست!

شاید شما نیز مثل خیلی از ما (تا پیش از انجام تحقیق برای نوشتن این گزارش) تصور می‌کردید نقاره همان شیپور‌های بزرگی است که در آن می‌دمند و صدای آن روزی چند بار در صحن و سرای رضوی پخش می‌شود. اما در واقع اینطور نیست، نقاره نام طبل‌هایی است که در آنجا با دو چوب روی آن می‌کوبند و نام «نقاره‌خانه» از همین طبل‌های خاص گرفته شده است. در حقیقت نقاره نوعی طبل است که در دسته ساز‌های کوبه‌ای قرار می‌گیرد. بدنه این ساز از جنس سفال یا مس است که روی آن پوست گاو یا گوسفند می‌کشند و نوازندگانش با دو ترکه کوتاه، اما محکم، شروع به نواختن می‌کنند.

نام آن شیپور‌های بزرگی که در دست چند نفر از نوازندگان نقاره‌خانه قرار دارد و معمولا ریتم‌های ثابت شعارگونه‌ای را می‌نوازند نیز «کَرنا» است. کرنا یکی از قدیمی‌ترین ساز‌های بادی ایرانی است که در بقایای کشف شده از امپراطوری هخامنشی نیز چند نمونه از این ساز به دست آمده است. کرنا در اصل سازی برای زمان جنگ بوده است، به نوعی شیپور جنگی که در گذشته کارگرد فراوانی داشته، اما به مرور زمان و با تغییر فضا‌های جنگی بین ملت‌ها، کرنا نیز از میدان جنگ خارج شده و در دست هنرمندان ساز‌های بادی قرار گرفته است.

** تاریخچه نقاره‌زنی در حرم رضوی

اینکه نقاره‌زنی برای نخستین بار چه زمانی در مشهد مقدس مورد استفاده قرار گرفت و پیشنهاد چه کسی بود که برای مراسم مختلف و اعمال مذهبی روزانه و ملی (نماز‌های یومیه، اعیاد مذهبی، عید نوروز و...) از ترکیب این دو ساز استفاده کنند، دقیقا مشخص نیست. باتوجه به اینکه در بسیاری از نسخ خطی، کتب تاریخی و سفرنامه‌های گوناگون به وجود نقاره‌خانه در جوار حرم امام رضا اشاره شده، پس تنها چیزی که می‌توان گفت این است که چندین قرن است که این دو ساز، تبدیل به نماد‌های صوتی مشهد شده‌اند.

به عنوان نمونه فضل بن روزبهان خنجى در کتاب «مهمان‌نامه بخارا» که اثری تاریخی در رابطه با دوران پادشاهی محمدخان شیبانى سلطان ماوراءالنهر است، با اشاره به زمانی که محمدخان مشهد مقدس و ناحیه طوس را تصرف کرده بود، مى‌نویسد: سلطان تصمیم گرفت به زیارت حضرت رضا علیه السلام برود، از این رو، با اعیان لشکر خود و قاضیان و محتشمان عازم مشهد گردید. من با گروهى قبلاً به مشهد رفتیم و در آن جا مراسم استقبال را فراهم کردیم.

بر فوق بارگاه حضرت، محلّى که نقاره نوبت حضرت امام مى‌زنند، جماعت نقاره‌چیان اردوى همایون و نفیرچیان ایستاده، مترصّد آن که، چون موکب همایون برسد نقاره بکوبند و نفیر نوازند. آن حضرت امر فرمودند که دم نزنند و نفیرنوازى را به فقیرنوازى بدل فرمودند و، چون به درگاه بارگاه رسیدند، فرود آمده به پیشگاه برآمدند و از آن جا به روضه مقدس قدم گشاده بقیه درآمدند و آداب زیارت تقدیم نمودند و اندکى نشسته از قبه بیرون فرمودند.

این بخش کوتاه از یک اثر تاریخی شناخته شده، نشان می‌دهد که کوبیدن نقاره و نواختن شیپور (کرنا یا نفیر) از عادات هرروزه مشهد مقدس بوده و همین مسئله حداقل وجود نقاره‌خانه در حریم رضوی را حداقل در قرن ۹ یا ۱۰ هجری اثبات می‌کند. نکته جالب توجه در رابطه با این نقاره‌نوازی که در اثری تاریخی به آن اشاره شده این است که در گذشته نیز نوازندگان این ساز‌ها در بلندی می‌ایستادند و ساز می‌نواختند، و این رسمی است که هنوز هم برای نقاره‌چیان و کرنا نوازان مشهدی پابرجاست.

** نقاره‌خانه، نمادی دوست‌داشتنی مشهد

نکته جالب توجه در رابطه با نقاره‌خانه حرم رضوی این است که نوای این سازها، در ایام محرم و صفر به گوش نمی‌رسد و نقاره‌زنی در این دو ماه که حال و هوای زائران دلگیرتر از ایام دیگر سال است، تعطیل می‌شود. این رسم هر ساله نقاره‌زن‌ها و کرنانواز‌های مشهدی است که در این دو ماه ساز‌های خود را به گوشه‌ای می‌گذارند و دقیقا روز بعد از اتمام ماه صفر، دوباره کار هرروزه‌شان را از سر می‌گیرند.

از هر یک از میلیون‌ها ایرانی که در طول عمر خود حتی یک بار هم به مشهد مقدس سفر کرده‌اند، درباره بخش‌های شیرین و دلچسب حرم امام رضا (ع) سوال کنید، بدون شک بخش قابل توجهی از پاسخ‌ها به تماشای نواختن و شنیدن صدای نقاره‌خانه اشاره می‌شود. موسیقی جزئی جدایی ناپذیر از زندگی ایرانیان است و نوای دلنشین کرنا و نقاره، حالا دیگر به یکی از خاطرات مشترک و جذاب ایرانیان تبدیل شده است.

انتهای پیام/

منبع: آنا

کلیدواژه: مشهد مقدس نقاره امام رضا ع ولادت امام رضا حرم رضوی نقاره خانه نقاره زنی مشهد مقدس امام رضا ساز ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۶۹۸۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۱۵۰۰ واحد مسکونی برای محرومین در حاشیه شهر مشهد در حال ساخت است

ایسنا/خراسان رضوی مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی گفت: هم‌اکنون در حاشیه شهر مشهد بیش از ۱۵۰۰ واحد مسکونی برای محرومین و افراد کم‌درآمد مانند مددجویان کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی درحال ساخت است.

سید خلیل منبتی در نشست مشترکی که شب گذشته با حضور شهرداران مناطق مشهد و مدیران بنیاد مسکن استان که به مناسبت سالروز افتتاح حساب ۱۰۰ امام (ره) و تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برگزار شد، ضمن ارائه گزارشی از اقدامات این نهاد در تأمین پروژه‌های مسکن از جمله نهضت ملی، مسکن محرومین و مسکن طلاب اظهار کرد: هم اکنون در حاشیه شهر مشهد بیش از ۱۵۰۰ واحد مسکونی برای محرومین و افراد کم‌‎درآمد مانند مددجویان کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی درحال ساخت است. همچنین علاوه بر این، عملیات عمرانی ۳۵۰۰ واحد دیگر نیز در سرتاسر استان در دستور کار قرار دارد و در تلاش هستیم تا حتی با حداقل آورده سرپرستان خانوار، خانه و سرپناهی برای آن‎ها فراهم شود.

وی افزود: بنیاد مسکن در خصوص کلانشهر مشهد طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی بسیاری را در شهرستان‌های زیر ۵۰ هزار نفر، روستاها، بخشداری‌ها و... در دست اجرا دارد.

مدیر کل بنیاد مسکن خراسان رضوی یکی از ویژگی‌های بنیاد مسکن را درآمد هزینه برشمرد و عنوان کرد: ما همچون شهرداری هیچ بودجه‌ای از دولت دریافت نمی‌کنیم و این یک امتیاز محسوب می‌شود. امیدواریم دست در دست هم و با مشارکت و همکاری سایر نهادها بتوانیم گره از کار مردم بگشاییم و بیشتر در خدمت مردم باشیم.

به گزارش روابط عمومی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان رضوی، هماهنگی و همکاری در توسعه معقول شهری، آمادگی برای انجام پروژه‌های مشترک بین شهرداری و بنیاد مسکن همچون ساخت‌وساز و...، افزایش همکاری بین شهرداری و بنیاد مسکن، بررسی معضلات حاشیه شهر مشهد و تلاش برای حل آن، ظرفیت مناسب منطقه ثامن برای همکاری و آمادگی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌هایی در این منطقه و... برخی از مباحث مطرح شده در این نشست بود که به بحث و تبادل نظر پرداخته شد.

انتهای پیام